IT'S ALL ABOUT ART: over immense veilingbedragen, commercieel leven na de (auteursrechtelijke) dood en persoonlijkheidsrechten
 
Frida Kahlo kreeg het gisteravond, postuum, voor elkaar: 71 jaar na haar overlijden in 1954 werd er een zelfportret bij Sotheby's in New York na enkele minuten bieden verkocht voor $55 miljoen. Daarmee is het niet alleen haar duurst verkochte werk ooit, via een openbare veiling bekend, maar ook van alle andere vrouwelijke kunstenaars waarvan de veilingbedragen tot nu toe bekend zijn. 

Kahlo heeft sowieso een status aparte, vanwege haar levensverhaal en bekende symboliek, maar haar werk is ook nauwelijks op de markt, omdat de Mexicaanse regering haar werk in 1984 de status heeft gegeven van 'nationaal erfgoed'. Sindsdien geldt er een exportverbod en mag haar werk niet aan personen en instellingen buiten Mexico worden verkocht.
    
Het interessante bij Kahlo is dat zij langer dan 70 jaar overleden is. Wat betekent dat voor haar auteursrechten? Die vallen kort gezegd in het publiek domein. Haar auteursrechten zijn 'vervallen' en dat geeft iedereen in principe het recht om haar werken - en de bekende zelfportretten! - te gebruiken zonder dat daarvoor toestemming is vereist. Dat verklaart ook de enorme hoeveelheid merchandise. Maar, en dat is de grote maar: wat men nog wel eens vergeet is dat er ook andere rechten op het werk, of op de naam van een kunstenaar kunnen rusten, die nog roet in het eten kunnen strooien. Denk bijvoorbeeld aan afbeeldingen en kunstwerken die via het merkenrecht aanvullende bescherming genieten, zoals bij onder andere bepaalde uitvoeringen van Mickey Mouse het geval is.

Daar komt bij dat er nieuwe wetgeving in aantocht is, de Wet versterking auteurscontractenrecht, die ook de persoonlijkheidsrechten van een kunstenaar (maker) “nieuw leven” inblaast na diens dood. Die persoonlijkheidsrechten, die onder andere het recht op naamsvermelding, maar ook het verzetsrecht tegen wijzigingen in het werk of zelfs verminkingen, misvormingen of andere aantasting van het werk bevatten, moeten op dit moment nog bij codicil of testament geregeld en toegewezen worden. Dat gebeurt veelal niet, waardoor die rechten dan eindigen bij de dood van een kunstenaar. Dat gaat wijzigen: regel je niets, dan ‘vererven’ de persoonlijkheidsrechten in de nabije toekomst en vallen deze toe aan de nabestaanden. Kortom, er is nogal wat beweging en dan heb ik het nog niet eens over de toewijzing en uitoefening van deze rechten ‘bij leven’, al dan niet door een stichting of BV, en de verdere exploitatie van een en ander. 

Gemakkelijk is het allemaal niet, zeker niet voor de niet-juristen onder ons, kleurrijk is het gelukkig wél. 

Voor alle vragen over auteursrechten, persoonlijkheidsrechten of overige vragen die met intellectuele eigendom te maken hebben kunt u contact opnemen met Charissa Koster, koster@dayonelegal.nl